نحوه نوشتن سوالات تحقیق در پروپوزال

سوالات تحقیق، مسیر پژوهش را تعیین می‌کنند. آن‌ها باید از اهداف استخراج شوند و روشن و سنجش‌پذیر باشند. جایگاه سوالات تحقیق در پروپوزال، پس از اهداف و پیش از فرضیات یا روش تحقیق است. سؤال اصلی، مسیر کلی را نشان می‌دهد و سؤالات فرعی، سؤال اصلی را به اجزای قابل بررسی تقسیم می‌کنند. رعایت اصول نگارش و بازبینی سؤالات، شانس پذیرش پروپوزال را افزایش می‌دهد. داوران نیز بیشترین توجه را به نحوه نوشتن سوالات تحقیق در پروپوزال دارند.

بخش سوالات تحقیق در پروپوزال، همان خشت اولی هستند که اگر کج گذاشته شوند، دیوار پروپوزال شما تا ثریا کج خواهد رفت! با خواندن ادامه این مطلب، از اشتباه مهلک نوشتن سوالات نامناسب جلوگیری خواهید کرد.

چرا نوشتن سوالات تحقیق در پروپوزال مهم است؟

سوالات تحقیق، شالوده اصلی هر پروپوزال دانشگاهی هستند و نقش قطب‌نما را در مسیر پژوهش ایفا می‌کنند. این سوالات مشخص می‌کنند پژوهشگر دقیقاً به دنبال چه چیزی است و بر اساس آن‌ها، اهداف، فرضیات، روش تحقیق و حتی ابزار گردآوری داده‌ها شکل می‌گیرند.

• سوالات تحقیق، چارچوب و مسیر پژوهش را مشخص می‌کنند.
• مبنای اهداف، فرضیات و روش تحقیق هستند.
• داوران برای پذیرش یا رد پروپوزال، بیشترین توجه را به این بخش دارند.
• سوالات شفاف و دقیق، شانس پذیرش سریع‌تر پروپوزال را بالا می‌برند.
• سوالات مبهم و کلی‌گویی، باعث رد یا طولانی شدن روند تصویب پروپوزال می‌شوند.     
• کیفیت سوالات، نشان‌دهنده‌ی تسلط پژوهشگر بر موضوع تحقیق است.

جایگاه و موقعیت سوالات تحقیق در ساختار پروپوزال

وجود سؤالات تحقیق در هر پروپوزال، پایان‌نامه یا پژوهش علمی، یک ضرورت 100% است. بدون این بخش، متن پروپوزال قطعا ناقص می‌ماند و فاقد انسجام علمی خواهد بود.

در اغلب دستورالعمل‌های دانشگاه، «سؤالات تحقیق» یک بخش جداگانه را به خود اختصاص می‌دهند که دقیقاً پس از اهداف کلی و ویژه پژوهش قرار می‌گیرد. این بخش، قبل از ورود به بخش «فرضیات تحقیق» یا «روش تحقیق» یا همان «متدولوژی» نوشته می‌شود.

چنین جایگاهی نشان می‌دهد که سؤالات، حلقه‌ی واسط میان اهداف و روش تحقیق هستند؛ به بیان دیگر، پس از مشخص شدن اهداف، بلافاصله باید پرسش‌هایی مطرح شود که نشان دهند پژوهشگر چگونه قصد دارد به آن اهداف پاسخ دهد.

ارتباط سوالات تحقیق با اهداف و فرضیات پروپوزال

سوالات تحقیق در پروپوزال مستقیماً از اهداف پژوهش استخراج می‌شوند و پایه‌ای برای تدوین فرضیات به شمار می‌آیند. به عبارت دیگر، هدف کلی به سؤال اصلی تبدیل می‌شود و اهداف ویژه (یا فرعی) به سؤالات فرعی. سپس فرضیات در پاسخ به همین سؤالات شکل می‌گیرند.

بیشتر بخوانید: اهداف تحقیق در پروپوزال

مراحل نوشتن سوالات تحقیق در پروپوزال

به خاطر داشته باشید که بینش و توانایی علمی شما، قطعا در نوشتن سؤالات باکیفیت اثرگذار است. بنابراین، قبل از نوشتن سؤال‌ها، به موضوع کلی و اهداف تحقیقتان، جدیدترین دغدغه‌های علمی رشته‌تان و تخصص و تمرکز علمی خودتان فکر کنید. اگر درباره این جنبه‌ها شک دارید، می‌توانید از کارشناسان پروپوزالچی به صورت کاملاً رایگان، مشاوره بگیرید. در ادامه به معرفی مراحل نوشتن سوالات تحقیق در پروپوزال می‌پردازیم.

گام اول: شناسایی مسئله و اهداف

در اولین گام، باید مسئله تحقیق که دانشجو می‌خواهد آن را بررسی کند، به‌طور دقیق و علمی شناسایی شود. مسئله باید به گونه‌ای باشد که به شکاف‌ها یا کمبودهای موجود در تحقیقات قبلی بپردازد و همچنین، عملاً قابل‌تحقیق باشد. همچنین، این مسئله باید در چارچوب نظریات علمی و تحقیقاتی گذشته جای بگیرد.

پس از شناسایی مسئله یا همان دغدغه علمی مورد بررسی، اهداف تحقیق تعیین می‌شوند. هدف کلی تحقیق که بر اساس مسئله تعریف می‌شود، مسیر کلی پژوهش را به‌طور واضح مشخص می‌کند. در این مرحله، اهداف باید واقع‌گرایانه و قابل‌دست‌یابی باشند. استفاده از داده‌ها و نتایج مطالعات پیشین می‌تواند به شما کمک کند تا اهداف خود را دقیق‌تر و منطبق با نیازهای علمی روز تعیین کنید.

گام دوم: نوشتن سوال اصلی تحقیق

نوشتن سوال اصلی تحقیق اولین گام در جهت مشخص کردن مسیر کلی پژوهش است. این سؤال باید عیناً از هدف کلی پژوهش استخراج شود و به‌گونه‌ای باشد که تمام جنبه‌های تحقیق را تحت پوشش قرار دهد. سوال اصلی را به شکلی واضح، قابل‌فهم و بدون کلمات مبهم بنویسید.

سوال اصلی معمولاً باید شامل واژه‌هایی مانند «چگونه»، «چرا»، «چه تأثیری» و واژه‌های پرسشی مشابه باشد که مسیر پژوهش را به‌طور دقیق مشخص می‌کنند. این سؤال می‌تواند جامع باشد، اما نه آن‌قدر جامع که قابلیت تحلیل شدن و پاسخ‌گویی خود را از دست بدهد. همچنین باید آن را به‌گونه‌ای نوشت که بتوان سؤالات فرعی با جزئیات بیشتر از آن استخراج کرد.

گام سوم: نوشتن سوالات فرعی

پس از تعیین سؤال اصلی، گام بعدی تدوین سوالات فرعی است. این سؤالات باید از سؤال اصلی به‌طور منطقی استخراج شوند. هدف آن‌ها، تقسیم موضوعات کلی و پیچیده به بخش‌های کوچک‌تر و قابل بررسی‌تر است. سوالات فرعی باید جزئی‌تر و محدودتر از سؤال اصلی باشند، اما همزمان با آن ارتباط مستقیم داشته باشند.

گام چهارم: بازبینی و اصلاح سوالات

پس از تدوین سوالات اصلی و فرعی، بازبینی و اصلاح آن‌ها انجام می‌گیرد. در این مرحله، سؤالات باید به‌طور دقیق بررسی می‌شوند تا از وضوح، دقت و امکان پاسخ‌دهی به آن‌ها اطمینان حاصل شود. بازبینی می‌تواند شامل اصلاح ساختار جملات سؤال‌ها، شفاف‌سازی واژه‌ها و اطمینان از هم‌راستایی سؤال‌ها با اهداف تحقیق باشد.

تعریف و نقش سوال اصلی در پروپوزال

سؤال اصلی مهم‌ترین پرسش تحقیق است که مستقیماً از هدف کلی پژوهش استخراج می‌شود و مسیر اصلی تحقیق را مشخص می‌کند. این سؤال باید به اندازه کافی گسترده، اما در عین حال روشن باشد تا بتواند موضوع اصلی پژوهش را در یک جمله بیان کند. تمامی سوالات فرعی و فرضیات که پس از سوال اصلی نوشته می‌شوند، در واقع تلاش‌هایی برای پاسخ دادن دقیق‌تر و جزئی‌تر به همین سوال کلیدی هستند.

تعریف و نقش سوالات فرعی در پروپوزال

سؤال‌های فرعی از اهداف ویژه (اهداف ثانویه یا فرعی) پژوهش به‌دست می‌آیند و وظیفه آن‌ها، شکستن سؤال اصلی به بخش‌های کوچک‌تر و قابل بررسی‌تر است. این سؤالات معمولاً جزئی‌تر و محدودتر از سؤال اصلی هستند و مسیر گردآوری داده‌ها، تحلیل‌ها و فرضیات جزئی را مشخص می‌کنند. در واقع، با پاسخ به مجموعه‌ای از سؤالات فرعی است که امکان پاسخ دقیق و علمی به سؤال اصلی فراهم می‌گردد.

تفاوت سوال اصلی و سوالات فرعی در پروپوزال از جنبه های مختلف

ویژگی‌	سوال اصلی	سوالات فرعی
سطح پوشش	کلی و جامع	جزئی و محدود
منبع استخراج	هدف کلی پژوهش	اهداف ویژه پژوهش
نقش در پروپوزال	تعیین مسیر اصلی تحقیق	روشن کردن جزئیات و مسیرهای فرعی
ارتباط با فرضیات	مبنای فرضیه اصلی	مبنای فرضیات جزئی

مثال‌ از سوال اصلی و سوالات فرعی در پروپوزال

سؤال اصلی: شبکه‌های اجتماعی چه تأثیری بر عملکرد تحصیلی دانشجویان دارند؟

سوالات فرعی:

• میزان استفاده روزانه از شبکه‌های اجتماعی چه ارتباطی با معدل دانشجویان دارد؟
• استفاده از شبکه‌های اجتماعی آموزشی چه نقشی در بهبود یادگیری ایفا می‌کند؟
• آیا نوع شبکه اجتماعی (عمومی یا تخصصی) بر کیفیت مطالعه دانشجویان اثرگذار است؟

این چند نمونه سوال پژوهشی با جواب متفاوتی تکمیل می‌شوند، زیرا هر کدام به زمینه خاصی از سؤال اصلی می‌پردازند. البته پاسخ سؤال اصلی، می‌تواند برآوردی از پاسخ‌های داده‌شده به سؤالات فرعی باشد. همچنین در این نمونه طراحی سؤال به‌وضوح می‌بینید که چگونه از یک سؤال اصلی می‌توان سؤالات فرعی و کاربردی‌تر استخراج کرد.

سوالات متداول دانشجویان درباره نحوه نوشتن سوالات تحقیق در پروپوزال

کلام پایانی

سوالات تحقیق، ستون اصلی هر پروپوزال هستند و تعیین می‌کنند پژوهشگر دقیقاً چه مسیری را دنبال می‌کند. در این مطلب دیدیم که جایگاه سوالات در ساختار پروپوزال کجا است، تفاوت میان سوال اصلی و فرعی چیست، ویژگی‌های سؤالات باکیفیت کدام‌اند و چگونه می‌توان مرحله‌به‌مرحله آن‌ها را نوشت. رعایت این اصول، شانس پذیرش پروپوزال و انسجام علمی آن را افزایش می‌دهد.

پیشنهاد ما این است که پیش از نهایی‌سازی، سوالات تحقیق را با استاد یا هم‌رشته‌ای‌های خود مرور کنید. اگر هم برای انجام پروپوزال ارشد و دکتری به راهنمایی حرفه‌ای نیاز داشتید، تیم پروپوزالچی در کنار شما خواهد بود تا مسیر نگارش پروپوزال را ساده‌تر و موفقیت‌آمیزتر کند.

مقالات مرتبط

• جنبه نوآوری پژوهش در پروپوزال
• اهمیت و ضرورت پژوهش در پروپوزال
• بیان مسئله در پروپوزال
• فرضیه در پروپوزال